طراحی وب سایت مشاورین املاک بهبود

دکتر نگین رضاوند*؛ دکتر منصور رضایی**؛ امیرکیانی***

چکیده

مقدمه :  روی به عنوان یک عنصر اساسی در تغذیه انسان ، حیوان و گیاه شناخته شده است . میزان نیاز به روی درطول بارداری 25 درصد افزایش و سطح سرمی آن در این  دوران کاهش می‌یابد. محدوده سطح سرمی روی در بالغین از 80 تا 150 میکروگرم در دسی لیتر است. با توجه به اهمیت این عنصر و نقش آن درطول دوران بارداری این تحقیق در روی زنان باردار مراجعه‌کننده به درمانگاه‌های عرصه پزشکی جامعه نگر کرمانشاه درسال 1383 انجام گرفت .

مواد و روش‌ها: مطالعه به‌صورت مقطعی و توصیفی تحلیلی با روش نمونه‌گیری تصادفی در روی 172 زن باردار درسال 1383 که در عرصه جامعه‌نگر کرمانشاه دارای پرونده بودند، انجام شد. اطلاعات لازم از طریق مصاحبه جمع‌آوری شد و برای انجام‌دادن آزمایش از هر فردcc 5 نمونه خون ناشتا گرفته شد و غلظت سرمی روی به شیوه بازجذب اتمی اندازه‌گیری گردید. داده‌های حاصل  با استفاده از روش‌های آماری آنالیز واریانس، t مستقل وکای‌دو در سطح معناداری 05/0 مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت .

یافته‌ها:  میانگین سطح سرمی روی در زنان مورد مطالعه 13/13  ±  3/68 میکروگرم در دسی لیتر بود. 129 نفر( 75%) کمبود شدید روی و 25 نفر( 5/14%) کمبود مرزی روی داشتند. سطح سرمی روی با سن حاملگی و مصرف مکمل آهن رابطه معنادار آماری داشت(0001/0P<).  سایر عوامل مورد مطالعه شامل سن ، تحصیلات ، شغل ، شغل همسر، مصرف گوشت ، میزان درآمد ، دفعات حاملگی ، شاخص توده بدن و تعداد اعضای خانواده رابطه آماری معناداری با سطح سرمی روی نداشتند.

بحث : نتایج این مطالعه نشانگر کمبود شدید روی در زنان باردار مورد مطالعه بود. با توجه به خطرها و عوارض فراوان کمبود روی درزنان باردار ، این کمبود می‌تواند یکی ازعوامل مخاطره‌آمیزنمودن بارداری‌ها دراین منطقه باشد. با در نظرگرفتن این واقعیت و عدم کفایت روی موجود درمواد غذایی زنان باردار ، انجام تحقیقات دیگری در زمینه استفاده از مکمل روی درحاملگی ، ضروری به نظر می‌رسد تا در صورت تأیید اقدامات پیشگیرانه صورت گیرد.

کلید واژه‌ها:  سطح سرمی روی،  بارداری، کرمانشاه

« دریافت:1/10/1383      پذیرش: زمستان 1384»

* متخصص زنان و زایمان دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه

**استادیار آمار زیستی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه

*** دانشجوی کارشناس ارشد سم‌شناسی، گروه فارماکولوژی ، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران.

* عهده دار مکاتبات:  کرمانشاه، خیابان فردوسی، بیمارستان معتضدی، دفتر آموزش. تلفن: 7242851-0831

Email: neginrezavand@yahoo.com

مقدمه

روی به‌عنوان یک عنصر اساسی درتغدیه انسان، گیاه و حیوان شناخته شده است. این عنصر جزئی از 200 متالوآنزیم است که برای عملکرد سیستم ایمنی، اعصاب، گوارش، پوست و غدد ضروری است(1، 2 و 3).

عنصر روی نقش مهمی درطول دوره اندام‌زایی و رشد جنین دارد (3و4). این عنصر به عنوان یک ماده ضدمیکروبی هم شناخته شده است؛ بنابراین حضور آن در مایع آمینوتیک انسانی نقش مهمی درحفاظت از عفونت‌های داخل رحمی و تأخیر رشد داخل رحمی دارد. غلظت‌های روی سرم و پلاسما در بالغین محدوده‌ای از 80 تا 150 میکروگرم در دسی‌لیتر دارد(2). بیشترین منابع تأمین روی را گوشت قرمز، ماهی و صدف تشکیل می‌دهند(2و5). میزان نیاز به روی درطول  بارداری 25 درصد افزایش و غلظت پلاسمایی آن در این دوران کاهش می‌یابد(4). سطوح پایین سرمی روی در مادران با پره‌اکلامپسی‌، اکلامپسی، ناهنجاری‌های مادرزادی، سقط، تأخیر رشد داخل رحمی، زایمان زودرس و دیررس، پارگی زودرس پرده‌ها، خونریزی واژینال، دیستوشی، مرگ و میر حول وحوش زایمان، جفت سرراهی، وزن پایین زمان تولد و محیط دور سر کوچک نوزاد و زایمان طول کشیده ارتباط دارد (10-6). کمبود روی در مادران باردار می‌تواند منجر به بروز عوارض نامطلوب برای مادر و جنین و نیز پیامد نامطلوب حاملگی گردد و حتی کمبود شدید روی می‌تواند به‌عنوان یک عامل تراتوژن در دوران بارداری محسوب شود(9). مطالعات نشانگر 20 تا 50 درصد افزایش در عوارض مادری و نوزادی در مادران حامله مبتلا به کمبود روی بوده که این عوارض عمدتاً دیسترس جنینی و عفونت‌های مادری بوده‌اند. مرگ و میر حول و حوش زایمان تا 2 برابر در مادران دچار کمبود روی افزایش نشان می‌دهد. ارائه مکمل روی تا 60 درصد خونریزی پس از زایمان را کاهش داده است. مطالعات نشان داده‌اند که توقف رشد در کودکان می‌تواند ناشی از کمبود روی در آن‌ها باشد. روی نه تنها در بالابردن وزن هنگام تولد، بلکه در رشد پس از تولد نیز تأثیر به‌سزایی دارد(11).

50-30 درصد زنان باردار آسیای جنوب شرقی دچار کمبود روی می‌باشند(12). در بررسی‌های اخیر در ایران شیوع کمبود روی درمناطق مختلف از 17 تا 43 درصد گزارش شده‌ است(13) . با توجه به اهمیت این عنصر و نقش آن درطول دوران بارداری و با توجه به اینکه بررسی اپیدمیولوژیکی دراین خصوص درشهر کرمانشاه صورت نگرفته بود، این مطالعه به‌منظور تعیین وضعیت پایه سطح سرمی روی و عوامل اپیدمیولوژیک مرتبط با آن در زنان باردار تحت پوشش درمانگاه ثامن الائمه شهرستان کرمانشاه انجام گرفت. نتایج این مطالعه می‌تواند پایه‌ای برای مطالعات تکمیلی گردد و در برنامه‌ریزی تغذیه دوران بارداری و توجه به عوامل مرتبط با آن موثر باشد.

مواد و روش‌ها

این مطالعه توصیفی تحلیلی در روی 172 زن باردار که به روش نمونه‌گیری تصادفی‌ساده انتخاب شده بودند، انجام گرفت. مدت انجام مطالعه در 5 ماه اول سال 1383 و محل انجام مطالعه عرصه پزشکی جامعه نگر بود. ابتدا برای زنان شرکت‌کننده در مطالعه توضیحات لازم داده می‌شد و بدون ثبت نام آن‌ها در برگه پرسشنامه، پس از کسب رضایت از آن‌ها پرسشنامه از طریق مصاحبه تکمیل می‌گردید. موارد مندرج در پرسشنامه شامل سن، سن حاملگی، دفعات حاملگی، مصرف سیگار، شغل، میزان درآمد ماهیانه خانواده ، شغل همسر، تحصیلات، استفاده از مکمل آهن، مقدار مصرف گوشت درهفته و تعداد اعضای خانواده زن باردار بود. درضمن افرادی که به بیماری‌های مزمن مثل فشار خون، دیابت، عفونت‌های مزمن و حاد مبتلا بودند، از مطالعه خارج شدند. از هر یک از افراد cc 5 نمونه خون ناشتا گرفته شد و در لوله پلاستیکی حاوی ماده ضدانعقاد جمع‌آوری و سرم مربوطه جدا شد. سطح سرمی روی با استفاده از تکنیک انتخابی و حساس اسپکتروفتومتری جذب اتمی تعیین شد. دستگاه مورد استفاده جذب اتمی مدل THERMO GARRELL ASH  SH22  بود  و داده‌های به‌دست آمده با استفاده از آزمون‌های آنالیز واریانس، t مستقل و  مجذورکای درسطح معناداری 05/0 مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت.

یافته‌ها

دراین مطالعه محدود سنی زنان باردار از 47 – 16 و سن   آن‌ها 8/5±6/26 سال بود. محدودة قد و وزن زنان باردار به‌ترتیب 174 – 147 سانتی‌متر و 124- 41 کیلوگرم بود. با توجه به قد و وزن این زنان شاخص تودة بدن آن‌ها برحسب کیلوگرم بر مترمربع محاسبه گردید. شاخص تودة بدن 31/5 ±54 /26 بود.

این زنان درهفته‌های 40-6 بارداری قرار داشتند و سن بارداری آن‌ها 39/9±78/21 هفته بود. تعداد دفعات حاملگی درمحدودة 6-1 بار قرار داشت و تعداد دفعات حاملگی 1±7/1 بود. میزان درآمد ماهیانه خانواده در این بررسی 470–20 هزار تومان و میانگین و انحراف معیار آن 83/67±135 تومان بود. از بین 172 زن باردار مورد مطالعه اکثراً (8/94%) خانه‌دار و بقیه شاغل بودند. از نظر سطح تحصیلات 36 نفر(9/20%) بی‌سواد، 67 نفر(39%) زیر دیپلم، 56 نفر (6/32%) دیپلم و 13 نفر(6/7%) بالاتر از دیپلم بودند.

دراین مطالعه 116 نفر (4/67%) از مکمل آهن استفاده می‌کردند. مقدار مصرف گوشت اعم از قرمز و سفید درهفته بین 10-1 کیلوگرم و میانگین و انحراف معیار آن 26/1±9/1 کیلوگرم درهفته بود. تعداد اعضای خانواده زنان باردار که با هم زندگی می‌کردند، 10-1 نفر و میزان آن 61/1±38/3 نفر بود. دراین مطالعه هیچ‌یک از خانم‌های باردار مصرف سیگار را ذکر نکردند، لذا این متغیر درمطالعه مورد بررسی قرار نگرفت.

سطح سرمی روی در افراد مورد بررسی درمحدودة 2/131–40 میکروگرم بر دسی‌لیتر و میانگین و انحراف معیار آن 13/13±3/68 میکروگرم بردسی‌لیتر بود.

با درنظر گرفتن مقادیر بین 75 تا 84 میکروگرم بر دسی‌لیتر به عنوان کمبود مرزی و مقادیر کمتر از 75 میکروگرم بر دسی لیتر به عنوان کمبود واضح روی و مقادیر 85 و بیشتر از 85 میکروگرم بر دسی لیتر به عنوان نرمال، 75 درصد زنان باردار دراین مطالعه به کمبود واضح روی و 5/14 درصد آن‌ها درمحدودة کمبود مرزی قرار داشتند.

میانگین سطح سرمی روی بر حسب گروه‌های شغل همسر، سطح تحصیلات زن باردار، مقدار مصرف گوشت درهفته، شاخص توده بدن و سن زن باردار تفاوت  آماری معناداری نداشت(نمودار 1).

سطح سرمی روی درخانم‌های خانه‌دار 97/12±40/68 میکروگرم بر دسی‌لیتر و درخانم‌های شاغل 50/16±32/67 

میکروگرم بر دسی‌لیتر بود. طبق آزمون‌های آماری مشخص شد که بین میانگین سطح سرمی روی و شغل زن باردار رابطه معنادار آماری وجود نداشت. سطح سرمی روی درگروهی که از مکمل آهن استفاده می‌کردند 10/11±57/65 میکروگرم بر دسی‌لیتر و در گروهی که از مکمل آهن استفاده نمی‌کردند 10/15±10/74 میکروگرم بر دسی‌لیتر بود. آزمون‌های آماری نشان داد که میانگین سطح سرمی روی در دو گروه مذکور تفاوت  معنادار آماری دارد و مصرف آهن باعث کاهش سطح روی می‌شود(0001/0P<) (نمودار2) و آزمون مجذور کای رابطه معکوس بین این دو را نشان داد(001/0P<). سطح سرمی روی  برحسب سن حاملگی تفاوت معنادار آماری را نشان داد،  به‌طوری‌که با افزایش سن حاملگی سطح سرمی روی پایین‌تر بود(0001/0P<) و رابطه معنادار و معکوسی را با هم نشان دادند (001/0P< ، 408/0-=r).

میانگین سن، شاخص توده بدن، تعداد دفعات حاملگی، میزان درآمد ماهیانه خانواده، تعداد اعضای خانواده، مقدار مصرف گوشت درهفته با سطوح سرمی روی ارتباط معنادار آماری نداشت.

بحث  

طبق نتایج به‌دست آمده 75 درصد از زنان باردار مورد بررسی به کمبود واضح روی مبتلا بودند و 5/14 درصد آن‌ها در کمبود مرزی روی قرار داشتند. در مطالعه مشابهی که شهشهان در روی 105 خانم باردار در شهر اصفهان انجام داد، نتایج حاکی از این بود که 2/76 درصد از این زنان به کمبود واضح روی مبتلا بودند و 8/23 درصد از آن‌ها درکمبود مرزی قرار داشتند که تاحدود زیادی با نتایج  این مطالعه هماهنگ است(13).

در مطالعه دیگری که Gibson  درسال 1998 در روی 152 خانم باردار مالاویایی انجام داد و سطح سرمی روی را در هفته 24 بارداری اندازه گیری کرد، 36 درصد از آنان سطح سرمی روی پایین داشتند. در این مطالعه مولتی پاریته، ابتلا به مالاریا و دریافت کم روی درکاهش سطح سرمی روی مؤثر شناخته شدند(14).

در تحقیقی کهKapil  در روی 829 خانم باردار با سن حاملگی بالای 12 هفته انجام داد، 56 درصد از آنان کمبود روی داشتند دریافت کم روی توسط مادران باردار و افزایش حجم خون به عنوان مهم‌ترین عوامل درکاهش سطح سرمی روی شناخته شدند(15). در مطالعهPathak  کمبود روی 5/73 درصد گزارش شده است(10).

در بررسی حاضر، کاهش سطح سرمی روی می‌تواند به‌دلیل افزایش حجم خون، افزایش سطح استروژن در دوران بارداری و دریافت کم رژیم غنی از روی در دوران بارداری  باشد.

اختلاف سطح سرمی روی در این مطالعه نسبت به مطالعات انجام‌شده در دهلی و مالاوی می‌تواند به علت تعداد بیشتر حجم نمونه در مطالعه دهلی و اندازه‌گیری سطح سرمی روی فقط در هفته 24 بارداری درمطالعه مالاوی باشد که منجر به نادیده‌گرفتن سن حاملگی به عنوان یک عامل تأثیرگذار در سطح سرمی روی در این مطالعه شده است.

یکی دیگر از علل اختلاف در سطوح سرمی روی در مطالعه ما با مطالعات دیگر می‌تواند تفاوت زمانی در گرفتن نمونه خون (ناشتا و غیر ناشتا) باشد؛ زیرا دریافت غذا یکی از عوامل مخدوش‌کننده سطح سرمی روی است. یکی دیگر از علل اختلاف می‌تواند به‌دلیل تفاوت تغدیه‌ای زنان باردار تحت بررسی ما باشد؛ .زیرا در منابع آمده است که مصرف اسید فولیک، کلسیم و فیبروفیتات  احتمالاً در جذب روی مؤثر می‌باشند که درمطالعه حاضر مصرف این مواد در زنان مورد مطالعه در نظر گرفته نشده است. در مطالعه حاضر میانگین سطح سرمی روی درگروهی که از مکمل آهن استفاده می‌کردند، کمتر از گروهی بود که از مکمل آهن استفاده نمی‌کردند.

درمطالعه Huang در روی 15 خانم باردار 34 – 21 ساله که از مکمل آهن استفاده می‌کردند، مشخص گردید که مصرف مکمل آهن با جذب روی تداخل دارد
(1و9) و درمطالعه حاضر نیز استفاده از مکمل آهن درکاهش سطح سرمی روی موثر بوده است. در مطالعه Janet هم مشخص گردید که مصرف آهن با دوز بالا باعث کاهش سطح سرمی روی می‌گردد(9)، اما در مطالعة Breskin استفاده از مکمل آهن تأثیری در کاهش سطح سرمی روی نداشته است که این می‌تواند به‌دلیل اختلاف در مقدار مصرف مکمل آهن باشد؛ چرا که مصرف مقادیر بالایی از مکمل آهن می‌تواند به‌عنوان یک متغیر مخدوش‌کننده عمل کند(16).

درمطالعه حاضر بین میانگین سن حاملگی و سطح سرمی روی تفاوت معنادار آماری  وجود داشت، به‌طوری‌که با افزایش سن حاملگی سطح سرمی روی پایین‌تر می‌آمد. درمطالعات مشابه انجام شده دربیمارستان نیواورلئان (17)، بنگلادش(18) و دهلی(15) در روی خانم‌های باردار، سطح سرمی روی مانند مطالعه ما با سن حاملگی ارتباط معنادار آماری داشته است که می‌تواند به‌دلیل افزایش حجم خون، افزایش سطح استروژن و افزایش نیاز جنین به روی با پیشرفت سن حاملگی باشد.

درمطالعه حاضر بین میانگین سطح سرمی روی و مقدار مصرف گوشت در هفته تفاوت  معنادار آماری وجودنداشت، درحالی‌که درمطالعه انجام‌شده درشهر اصفهان(13)، میانگین سطح سرمی روی با مقدار مصرف گوشت درهفته رابطه آماری، معنادار نشان ‌داد که ‌این اختلاف می‌تواند به‌دلیل ندادن اطلاعات صحیح توسط زنان تحت مطالعه درهنگام پرکردن پرسشنامه‌ها باشد.

در این مطالعه بین سطح سرمی روی با شاخص توده بدن و دفعات حاملگی، ارتباطی دیده نشد، درحالی‌که در مطالعه شهشهان وGoldenberg ،  بین میانگین سطح سرمی روی با شاخص توده بدن و دفعات حاملگی رابطه آماری معنادار مشاهده گردید، ولی درمطالعه کرجی در زاهدان ارتباطی بین شاخص توده نسبی و سطح سرمی روی مشاهده نگردید(13، 19 و 20).

همچنین درمطالعه ما بین  سطح سرمی روی با سن، تحصیلات، شغل، شغل همسر، میزان درآمد ماهیانه خانواده و تعداد اعضای خانواده زن باردار مانند مطالعه انجام‌شده دراصفهان تفاوت  معنادار آماری مشاهده نگردید.

در بررسی تحصیلات زنان باردار و غلظت سرمی روی در آن‌ها، هیچ الگوی مشخصی مشاهده نشده است که نشانگر توزیع کمبود روی به‌طور گسترده در کل سطوح تحصیلاتی و فرهنگی زنان باردار مورد مطالعه می‌باشد. در ارتباط با شغل، در واقع تعداد اندک زنان شاغل در این مطالعه امکان قضاوت در این مورد را سلب کرده است. درمورد شغل همسران زنان باردار و میزان درآمد ماهیانه خانواده و غلظت سرمی روی نیز، الگوی مشخصی مشاهده نگردید که این برخلاف مطالعه Cavdar  در ترکیه (21) است که شاهد کمبود غلظت سرمی روی در زنان باردار با سطوح اقتصادی اجتماعی پایین تر بوده است و نتایج مطالعه حاضر در این خصوص بیشتر به نتایج مطالعه Osendarp  در بنگلادش شباهت دارد (22).

نتیجه‌گیری

باتوجه به‌اینکه دراین مطالعه کمبود روی در90 درصد زنان باردار تحت‌مطالعه مشاهده‌شده است، انجام مطالعات گسترده‌تر دراین مورد درمنطقه ضروری به نظر می‌رسد که با توجه به مخاطرات و عوارض فراوان کمبود روی در زنان باردار در صورت تأیید نتایج توسط سایر مطالعات استفاده از مکمل روی در زمان بارداری توصیه می‌گردد.